Harm ideas

 Trias Politica Part 2

Hieronder een publicatie over de Trias Politica in de Volkskrant van 23 augustus 2025, geschreven door Michael Persson.

De vrije val waarin de Amerikaanse democratie verkeert, komt voorlopig nog niet ten einde

Met zijn maatregelen holt president Trump de fundamenten van de democratie in zijn land steeds verder uit. Het gebrek aan remkracht is zorgwekkend.

Dat de Amerikaanse democratie aan het afglijden is, is geen nieuws. Toch blijft het gebrek aan remmen en remmingen zorgwekkend. Voorlopig komt er geen einde aan de val, zo blijkt uit de ontwikkelingen van de afgelopen weken.

De inzet van de Nationald Garde in Washington is het zichtbaarste machtsvertoon. President Donald Trump greep de mishandeling van een medewerker van Doge, de groep die de overheid aan het ondermijnen is, aan als excuus om soldaten naar de hoofdstad te sturen om die 'op te schonen'. Zes Republikeinse gouverneurs hebben een militair detachement uit hun staat naar Washington afgevaardigd.

Washington is na Los Angeles de tweede stad waar de president zich militair laat gelden, en Trump heeft gewaarschuwd dat hij het daar niet bij zal laten. Ook andere steden (niet toevallig allemaal geleid door zwarte burgemeesters) die volgens hem 'van misdaad vergeven' zijn en 'verschrikkelijk geleid' worden, kunnen het leger verwachten.

Dat de misdaad in die steden juist al jaren aan het dalen is, is een waarheid die hij met leugens probeert uit te wissen. Hij heeft zijn officier van justitie in Washington, de voormalige Fox-presentator Jeanine Pirro, opdracht gegeven onderzoek in te stellen naar 'geknoei' met de misdaadcijfers door de politie van de hoofdstad.

Intussen spannen de steden rechtszaken aan om Trump te beteugelen. Trump zegt dat hij met soldaten de wet mag handhaven als gewone wetshandhavers daartoe niet in staat zijn. Het lijkt erop dat de lagere rechter, die de zaak deze maand behandelde, daarvan niet overtuigd zal zijn. Maar hogere rechters hebben Trump tot dusver vaak in het gelijk gesteld.

Ook dat baart zorgen. De lijn van de hoogste rechters, van wie er drie door Trump in zijn eerste termijn zijn aangesteld, is dat de president immuun is voor strafzaken en in grote lijnen kan doen wat hij wil. Het juridische weerwerk van lagere rechtbanken is door het Hooggerechtshof ingeperkt: hun uitspraken hebben geen landelijke reikwijdte meer, zo oordeelden de hoogste rechters deze zomer. In de praktijk betekent dit dat Trump en zijn illegale maatregelen veel meer ruimte hebben gekregen.

Ook hebben eerder door Trump benoemde rechters geoordeeld dat Trump overheidsdiensten en toezichthouders die hem niet zinnen, kan cancellen door ze geen geld meer te geven. Dit ondanks het feit dat het Congres wettelijk heeft vastgelegd dat die diensten en dat toezicht wel degelijk tot de verantwoordelijkheden van de overheid behoren. Deze zomer werden het ministerie van Onderwijs en de financiële waakhond CFPB op die manier onschadelijk gemaakt.

Zo helt de Amerikaanse trias politica steeds meer naar één kant. De uitvoerende macht (de president) heeft door zijn eigen benoemingen de hoogste rechterlijke macht (het Hooggerechtshof) aan zijn zijde, en samen hollen zij de wetgevende macht (het Congres) uit.

Voor de zekerheid probeert Trump ook de meerderheid die zijn partij nu in het Congres heeft, voor langere tijd in beton te gieten. Hij gaf opdracht aan de staat Texas om tussentijds (normaal gebeurt dat maar één keer in de vijf jaar) de kiesdistricten in zijn voordeel te hertekenen, zodat de Republikeinen vrijwel gegarandeerd meer zetels in Texas zullen winnen. In reactie daarop zijn ook de Democraten in Californië aan het 'gerrymanderen' geslagen. Hoe dan ook is het gevolg een verdere cynische pastiche op het idee van representatie. Trump wil daarnaast het stemmen per post verbieden, een democratisch hulpmiddel dat meestal in het voordeel van de Democraten werkt.

Zijn populariteit is tot onder de 40 procent gedaald, maar dat hoeft niet tot een correctie te leiden bij de volgende verkiezingen. Amerika is een land van ongekende mogelijkheden, juist voor autoritaire leiders als Donald Trump.